Wszystko, co powinieneś wiedzieć o konkursach przedmiotowych

Konkursy przedmiotowe organizowane przez kuratoria oświaty obecne są w szkołach już od naprawdę wielu lat, nawet niektórzy z nauczycieli brali w nich udział, gdy sami jeszcze uczniami byli. Poppapraniec na konkurs polonistyczny wpadł właściwie przypadkiem, po części zmuszony przez polonistkę, którą dzisiaj wspomina z radością, a był wówczas jeszcze bardzo młody i naiwny. Uczniowie mają wiele wątpliwości związanych z konkursami przedmiotowymi, głównie dlatego, że mówi się o nich niewiele i raczej po łepkach, skupiając się wyłącznie na wymaganiach. Z kolei strony kuratoriów niczego prócz wymagań i statystyk nie zawierają. A wątpliwości jest wiele, więc nadszedł czas, by je rozwiać.

Jak to działa?

Konkursy przeprowadzane są na trzech etapach: szkolnym, rejonowym i wojewódzkim. Poziom szkolny odbywa się już w pierwszych miesiącach roku szkolnego, z tym, że nie dla wszystkich przedmiotów w jednym czasie. Różnica między najwcześniej a najpóźniej organizowanym etapem szkolnym zwykle waha się w granicach miesiąca. Z moich obserwacji wynika, że najtrudniej jest właśnie przejść ten pierwszy poziom. W poszczególnych przedmiotach w zależności od maksymalnej liczby punktów do zdobycia do kolejnego etapu przechodzą osoby, które straciły albo kilka punktów, albo nawet kilkadziesiąt. Ciężko to jednoznacznie określić. Wszystko zależy bowiem od poziomu trudności przygotowanego testu i wiedzy uczniów. Jeśli przygotowany arkusz zadań nie należy do najtrudniejszych, tym trudniej przejść do etapu rejonowego, co jest zresztą logiczne. Ile osób przechodzi do drugiego etapu? Jasno określa to regulamin przeprowadzania konkursu. Wiadomo na pewno, że im więcej osób weźmie udział w pierwszym etapie, tym więcej uczniów będzie zakwalifikowanych do etapu drugiego. Dokładne liczby określa kurator oświaty. Tak wyglądały one dla uczniów Podkarpacia w roku szkolnym 2016/17:

Etap rejonowy odbywa się zwykle w samym środku zimy lub pod koniec jesieni. Na tym poziomie nie ma już miejsca na szczęście czy przypadek, bo jest to już spora grupa utalentowanych uczniów z ogromną wiedzą. Do kolejnego etapu kwalifikuje się zwykle około pięćdziesięciu procent uczestników, choć, powtarzam się, dokładną liczbę określa regulamin konkursu w danym województwie. Szukajcie go na stronie kuratorium. Do wymagań przedstawionych na pierwszym etapie dochodzi nowy materiał, z którym należy się oswoić. Zwieńczeniem konkursu przedmiotowego jest etap wojewódzki, kiedy w jedno miejsce zjeżdżają się najlepsi ze wszystkich regionów województwa. Udział w konkursie na tym szczeblu automatycznie gwarantuje tytuł finalisty, choć w niektórych województwach wymagane jest do tego przekroczenie określonego progu procentowego. Tytuł laureata otrzymuje kilka lub kilkadziesiąt osób z najwyższą sumą punktów, ich liczba uzależniona jest od tego, jak wielu uczniów zostało zakwalifikowanych do poprzedniego etapu. Wyniki tego poziomu muszą pojawić się na dłuższy czas przed egzaminem gimnazjalnym, a w szkole podstawowej ma to miejsce w okolicach końca marca/kwietnia.

Jakie są korzyści?

Uzyskanie tytułu laureata wiąże się z wieloma korzyściami. Najważniejszą, która często przyświeca nam już od samego początku, jest zwolnienie z obowiązku pisania egzaminu gimnazjalnego z przedmiotu, w którym jest się laureatem (w przypadku języka obcego nowożytnego – z części trzeciej egzaminu), co jest równoznaczne z uzyskaniem maksymalnej ilości punktów z tej części egzaminu. Równie ważny jest fakt, że szkoły gimnazjalny i ponadgimnazjalne przyznają maksymalną ilość punktów przy rekrutacji uczniom, którzy w szczególnych osiągnięciach na świadectwie ukończenia gimnazjum mogą się pochwalić uzyskaniem tytułu laureata w konkursie przedmiotowym. Osoby starające się o stypendia, znacząco wzmacniają swoją kandydaturę takim osiągnięciem. Zdarza się też, że różne fundacje stypendialne osobiście zachęcają laureatów do ubiegania się o stypendium. Ocena celująca z danego przedmiotu jest gwarantowana! Twoje osiągnięcie może być też nagrodzone przez dyrektora oraz różne instytucje oświatowe gminy. Wraz z wejściem w życie reformy oświaty, laureat konkursu przedmiotowego o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim, organizowanego z zakresu jednego z przedmiotów objętych egzaminem ósmoklasisty, jest zwolniony z egzaminu ósmoklasisty z tego przedmiotu. Dotyczy to również czwarto- i piątoklasistów, którzy uzyskali ten tytuł w latach szkolnych 2014/2015 – 2016/2017.¹ Korzyści jest wiele, ale pozostaje najważniejsze pytanie:

Proszę notować, czas na bardzo ważną kwestię

Jak przygotować się do konkursu, by osiągnąć sukces?

Doskonale znasz swój organizm i umiejętność przyswajania nowej wiedzy. Nie chcę mówić, o jakiej porze dnia ani jak długo powinieneś się uczyć, ponieważ każdy z nas jest inny i sam musi się przekonać, jaki sposób nauki jest dla niego najlepszy. Ale jest kilka podstawowych kwestii, o których powinno się pamiętać.

Systematyczność

Z naszym mózgiem jest jak z innymi mięśniami – jeżeli nie powtarzasz ćwiczeń, muskuły zanikają. Jeśli nie powtarzasz regularnie przerobionego już materiału, mózg może zapomnieć wiele istotnych rzeczy, a przypomnienie sobie o nich w chwili pisania olimpiady graniczy z cudem. Jeżeli przygotowujesz się sam, zarezerwuj sobie jeden lub dwa dni w tygodniu na godzinną sesję przyswajania nowego materiału oraz powtarzania zdobytej już wiedzy. Jestem jednak zdania, że przygotowania pod czujnym okiem nauczyciela, który z pewnością niejednego ucznia przeprowadził już przez olimpiadę przedmiotową. Wskaże Ci rzeczy, na które szczególnie powinieneś zwrócić uwagę, a co możesz potraktować mniej dokładnie. To bardzo ważne, bo zakres materiału do przyswojenia już na początku jest szeroki i przecież poszerza się z każdym kolejnym etapem.

Rozwiąż testy z poprzednich lat

Rokrocznie powtarzają się niektóre zagadnienia wiodące, literatura i wiadomości, co można zauważyć, śledząc zadania z wcześniejszych lat. Istnieje wielkie prawdopodobieństwo wystąpienia podobnych pytań lub form zadania. Dla przykładu: w konkursie polonistycznym dla uczniów mojego województwa kilka lat z rzędu powtarza się lektura „Ziele na kraterze" Wańkowicza. Najczęstszym zadaniem, dotyczącym tej powieści, było rozwiązanie krzyżówki. Bystrzy uczniowie w trakcie lektury zwracali większą uwagę na szczegóły fabularne, trochę mniej zajmując się innymi elementami.

Widzieć wszystkiego się nie da, ale dobrze jest wiedzieć, czego się spodziewać

Zapoznaj się z wymaganymi umiejętnościami

Wymagania konkursowe jasno określają umiejętności wymagane od uczestników konkursów. „Na wszystkich etapach eliminacji konkursowych uczestnicy powinni wykazać się wiadomościami i umiejętnościami opisanymi w wymaganiach ogólnych i szczegółowych podstawy programowej kształcenia ogólnego w części dotyczącej przedmiotu (...) na I i II etapie edukacyjnym, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 30 sierpnia 2012 r., poz. 977)".² – W regulaminach konkursów niczym mantra pojawia się taka lub zbliżona informacja, co właściwie można skrócić do stwierdzenia, że uczeń powinien opanować podstawę programową. Poniżej jednak można znaleźć listę wyszczególnionych umiejętności, z którą warto się zapoznać. A nuż coś nam umknęło w czasie przygotowań!

Poznaj środowisko

Utarło się, że laureatami są zwykle uczniowie najstarsi, którzy podchodzą do konkursu w trzeciej klasie gimnazjum lub szóstej szkoły podstawowej, ale i od tej reguły można by przytoczyć liczne wyjątki. Bardzo ważne jest, żeby wziąć udział w konkursie przedmiotowym już na rok przed pójściem do ostatnich klas. Wówczas zdobywa się doświadczenie, które również ma niebagatelną wartość dla osiągnięcia sukcesu. Może i nie zwojuje się jeszcze całego świata, ale zdobędzie się cenną wiedzę: w jakiej kolejności rozwiązywać zadania, ile czasu należy poświęcić na wybrane ćwiczenia, jakich przykładów się spodziewać i wiele innych, cennych informacji, o których osoby podchodzące po raz pierwszy do testu nie mają pojęcia. Zdarzają się sytuacje, kiedy od osiągnięcia tytułu laureata brakuje jednego punktu. Nie martwcie się i nie zniechęcajcie. Mnie się zdarzyła właśnie taka sytuacja – zabrakło tego jednego malutkiego punktu. Ale wyszedłem z wiedzą, która w przyszłym roku pozwoliła mi wywalczyć tytuł laureata. Najważniejsze jest jednak to, że jako osoba zapoznana już z tym środowiskiem, podejdziesz do konkursu z większym spokojem i pewnością siebie. Stres nigdy nie był dobrym doradcą, dlatego warto już wcześniej startować w konkursie przedmiotowym.

Najłatwiejsze do zapamiętania dla mózgu są ręczne notatki

Dwa przedmioty lub więcej – jak to zrobić?

Konkursy przedmiotowe prócz przyswojenia podstawy programowej, wymagają od uczniów także zapoznania się z szerokim materiałem. Czasami jest określany bardzo dokładnie (na przykład poprzez wyliczenie pozycji książkowych, których treści będą dotyczyć pytania), a czasami są to po prostu wiadomości i umiejętności dotyczące jakichś tematów, jak np. rozwiązywanie zadań logicznych i łamigłówek matematycznych, mapa i jej elementy czy sytuacja ziem polskich po III rozbiorze. Z każdym kolejnym etapem zakres wymaganej wiedzy się poszerza i jest coraz trudniej. Dogłębne poznanie materiałów z jednego przedmiotu już stanowi wielki wysiłek, natomiast udział w większej liczbie konkursów jest herkulesową pracą. Szczerze powiedziawszy, im więcej na siebie weźmiesz, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo uzyskania tytułu laureata. Skupianie się na dwóch przedmiotach powoduje nieznajomość jakiejś części materiału z obu przedmiotów. O wiele efektywniejsze będzie poświęcenie całej uwagi przedmiotowi, w którym czujemy się bieglejsi, konkursem z innego przedmiotu zajmując się w miarę możliwości. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy dany przedmiot jest naszym hobby i wymaganą wiedzę mamy w małym paluszku.

Zdrowy rozsądek i dobre samopoczucie

Ma na imię Ania – zwykła nastolatka, z bardzo dobrymi stopniami i sukcesami w różnych konkursach. Po miesiącach przygotowywania się do konkursu nadchodzi ten dzień. Wchodzi do szkoły, w której ma odbyć się kolejny etap. Na korytarzy tłoczy się już kilkadziesiąt osób, wszyscy są ubrani bardzo elegancko. Stoją w niewielkich grupkach pod ścianami lub przy ławkach, rozmawiają z kolegami lub opiekunami. Wszystkim udziela się nerwowa atmosfera, ktoś zapomniał oświadczenia, ktoś tłucze na pamięć wiadomości, bojąc się, że czegoś nie zapamięta, ktoś inny jeszcze sprawdza czy wszystkie długopisy piszą. Anka obserwuje uczniów podających legitymację nauczycielowi przewodniczącemu. Wszyscy są przyciszeni, niektórym ręce trzęsą się tak bardzo, że nie są w stanie wyciągnąć legitymacji. Ktoś z komisji straszy, że jeśli komuś zadzwoni telefon, ta osoba z marszu zostanie wyprowadzona z sali. Co prawda taka sytuacja bardzo dawna nie miała miejsca, ale wszyscy się martwią. Niektórzy są tak poddenerwowani, że nie potrafią opanować drżenia.

Anka i poppapraniec nie rozumieją, dlaczego wszyscy idą jak na ścięcie. Konkurs przedmiotowy, strój galowy, kuratorium oświaty – to wszystko brzmi bardzo poważnie, ale czy to nie dobry powód, żeby zażartować sobie przed wejściem na salę, uśmiechnąć się do innych osób, nawiązać nowe znajomości? Owszem, rywalizacja pozostaje rywalizacją, ale kreowanie takiej nerwowej atmosfery jest niezdrowe, męczące psychicznie i nie działa na niczyją korzyść. Uczestnicy, pamiętajcie, że od tego konkursu nie zależy Wasze życie! Uśmiechnijcie się, zjedzcie kilka kawałków czekolady i napiszcie test na tyle, na ile Was stać. :) A po powrocie do domu odpocznijcie, należy się Wam po takim wysiłku intelektualnym.

Jakie są Wasze wspomnienia i doświadczenia związane z konkursem przedmiotowym? Koniecznie podzielcie się nimi w komentarzach! Koniecznie przeczytajcie też pogadankę z Klaudią, która przybliży Wam konkursy przedmiotowe, bo zna je od podszewki.

_______________________________
¹ art. 44zx ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz.60)

² ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANY NA KONKURS JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH  W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017